O Dinozaurach
-- Tu zginął najstarszy znany dinozaur --

Nie ma Beskidów i jeszcze długo, długo ich nie będzie. Nie ma trawy, bo pierwsza pratrawa pojawi się dopiero za sto milionów lat. Jest gorąco. Jak okiem sięgnąć, wszędzie błoto. Od jeziora idzie chłód. Jezioro rozciąga się od dzisiejszego Opola po Mazury. Brzeg porastają kilkumetrowej wysokości paprocie, skrzypy i widłaki. Pomiędzy nimi wylegują się wielkie prakrokodyle. Stadko niewielkich gadów, stojąc na czterech nogach, skubie liście paproci.

W książce o dinozaurach, którą czytamy ostatnio z moim synem napisano, że najstarsze znane szczątki dinozaurów znaleziono w Argentynie i na Madagaskarze. A to już nieprawda! Jak dwukrotnie już podało fachowe paleontologiczne czasopismo "Journal of Vertebrate Paleontology" (A new Paleorhinus fauna in the early Late Triassic of Poland. Journal of Vertebrate Paleontology, 21(3):625-627; A beaked herbivorous archosaur with dinosaur affinities from the early Late Triassic of Poland. Journal of Vertebrate Paleontology, 23 (3): 556-574) najstarszy znany dinozaur odkopany został w Polsce, na Opolszczyźnie, koło miejscowości Ozimek. Prawdopodobnie biegał sobie również w okolicach Bielska-Białej, Cieszyna, Żywca i innych znanych nam dobrze miejscowości. Było to około 230 milionów lat temu. Dla porównania Beskidy powstały 20 milionów lat temu. Czas to był na Ziemi dość mrusztławy. Kilka potężnych meteorytów łupsnęło w nasz błękitny glob (dziury po nich do dziś można oglądać na dnie oceanu w okolicach Australii i Antarktydy), klimat się pokiełbasił, świat, który miał wówczas, jak pan Bóg przykazał, swój początek i koniec, albowiem wszystko mieściło się w kupie na jednym kontynencie zewsząd otoczonym przez wody... tu przerwę to za długie zdanie. A zatem wielki i spokojny dotychczas (w porównaniu z poprzednimi okresami w historii życia na planecie) ląd zwanty Pangeą, zaczął się rozłazić, pękał w szwach. Większość (około 90 procent) żyjących dotąd w miarę spokojnie stworzeń odeszła na zawsze, nie mogąc przeżyć tych zmian. Ich imion i twarzy najprawdopodobniej nigdy już nie poznamy. I wtedy pojawiają się oni - pierwsi Ślązacy: http://www.drkonecki.republika.pl/foto/maxi/artyk2.jpg

***
1993 rok. Student, Andrzej Kaim, zaalarmował Jerzego Dzika z Instytutu Paleobiologii w Warszawie, że w wyrobisku kopalni w Krasiejowie na Opolszczyźnie znalazł skamieniałe kości. "Brodziliśmy po zboczu w okruchach skalnych. Rzeczywiście, tu i tam, wśród większych bloków na skraju osypiska leżały skamieniałe kości. Podnosiliśmy z ziemi dziesiątkami kręgi płazów tarczogłowych i ułamki tarczy kostnych z charakterystycznym labiryntem żeberek na powierzchni." - wspominał potem Jerzy Dzik. - Wspiąłem się do szczytu ściany. Gdzieniegdzie wystawały z niej wapienne płaskury z widoczną na przełamach ciemną gąbczastą tkanką kości. Jedna z owalnych w przekroju kości sterczała ze skały. Oczyściłem młotkiem jej otoczenie i osłupiałem. Była to nosowa część czaszki dużego gada. Tego jeszcze w Polsce nie było!" Kopalnia w Krasiejowie istnieje od 1974 roku. Wykopywany stamtąd przy pomocy koparek czerwony ił jest mielony w młynach wraz ze wszystkim, co zawiera, a następnie rurami płynie wraz z wodą do cementowni "Strzelce Opolskie". Obecnie to cementownia Górażdże. Przez dwadzieścia lat nikomu nie przeszkadzało, że składnikiem cementu używanego m.in. przy budowie domów na całym Śląsku są zmielone kości dinozaurów. Znalezione szczątki przekazano do dalszych badań. Zaskakująca była ich ilość. Kolejne badania, w 2000 roku finansowała już cementownia Górażdże. Profesor Dzik dał ogłoszenia w prasie, po których z całej Polski zjechali się do Krasiejowa studenci, aby przekopywać teren metr po metrze. Wykopywano kości kolejnych gatunków jaszczurów sprzed milionów lat: aetozaura, teratozaura, metopozaura, fitozaura (podobne gady żyją dziś w wodach Gangesu) i cyklotozaura. Wtedy też znaleziono kości nieznanego dotąd gatunku dinozaura. Od pyska do końca ogona miał 1,5 metra długości, a więc był z grubsza wielkości dużego psa. Starte zęby wskazywały, że był roślinożerny. Kiedy skubał skrzypy, stał na czterech nogach, ale biegał na dwóch. Podnosił wtedy ogon i kołysał głową na boki. Co ciekawe, miał dziób, przypominający kaczy, tylko że z pełnym uzębieniem. Całe stadko, kilkanaście sztuk, zginęło razem, prawdopodobnie podczas powodzi. Po badaniach, oszacowano wiek tych szczątków na 228 milionów lat! Jeżeli wyniki są prawidłowe (a wskazują na to m.in. szczegóły anatomiczne), są to najstarsze spośród wszystkich wykopanych dotąd w świecie szczątków dinozaurów. Nazwano go silesaurus. Po polsku - silezaur. Śląski dinozaur. Najstarszy ze wszystkich. Jeśli ktoś, wędrując po naszych pięknych okolicach, znajdzie odcisk trójpalczastej łapy w kamieniu, to nie czarcie szpony, to on.

Artur Pałyga